Poświadczenia dziedziczenia
Od marca 2009 r. jednym ze sposobów na potwierdzenie przez spadkobiercę prawa do spadku jest poświadczenie dziedziczenia. Wprowadzono możliwość załatwienia tej sprawy u notariusza, dzięki czemu akt poświadczenia dziedziczenia można uzyskać podczas jednej wizyty w kancelarii notarialnej. Zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia ma taką samą moc prawną jak prawomocne postanowienie sądu o stwierdzenie nabycia spadku. Akt poświadczenia dziedziczenia może sporządzić każdy notariusz; nie mają tutaj znaczenia takie okoliczności jak ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy, spadkobiercy nie muszą składać żadnych wniosków oraz pism procesowych. Przed sporządzeniem aktu poświadczenia dziedziczenia notariusz spisuje protokół dziedziczenia przy udziale wszystkich osób, które mogą wchodzić w rachubę jako spadkobiercy ustawowi i testamentowi.
Przystępując do sporządzenia protokołu dziedziczenia notariusz poucza osoby biorące udział w spisywaniu protokołu o obowiązku ujawnienia wszelkich okoliczności objętych treścią protokołu oraz o odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywych oświadczeń.
W protokole dziedziczenia zamieszcza się w szczególności:
1) zgodne żądanie poświadczenia dziedziczenia złożone przez osoby biorące udział w spisywaniu protokołu;
2) oświadczenia o istnieniu lub nieistnieniu osób, które wyłączałyby znanych spadkobierców od dziedziczenia lub dziedziczyłyby wraz z nimi;
3) oświadczenia o znanych testamentach spadkodawcy lub braku takich testamentów;
4) oświadczenia, że w odniesieniu do spadku nie zostało uprzednio wydane postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku i nie toczy się postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku ani nie został sporządzony akt poświadczenia dziedziczenia;
5) oświadczenia, czy w skład spadku wchodzi gospodarstwo rolne oraz który spośród spadkobierców powołanych do spadku z ustawy odpowiada warunkom przewidzianym do dziedziczenia gospodarstwa rolnego;
6) oświadczenia, czy spadkodawca w chwili śmierci był cudzoziemcem lub, nie posiadając żadnego obywatelstwa, nie zamieszkiwał w Rzeczypospolitej Polskiej albo w skład spadku wchodzą prawa rzeczowe lub posiadanie nieruchomości położonej za granicą;
7) oświadczenia, czy były składane oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, czy zostało wydane orzeczenie dotyczące niegodności dziedziczenia oraz czy były zawierane umowy z przyszłym spadkodawcą w przedmiocie zrzeczenia się dziedziczenia po nim;
8) wzmiankę o pouczeniu przez notariusza o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń.
WAŻNE. Jeżeli od dnia otwarcia spadku nie upłynęło sześć miesięcy, w protokole dziedziczenia należy zamieścić oświadczenia spadkobierców o prostym przyjęciu spadku lub przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza albo o odrzuceniu spadku, chyba że oświadczenia tej treści zostały już przez spadkobierców uprzednio złożone. W takim przypadku należy zamieścić wzmiankę o dacie, miejscu i treści złożonych przez poszczególnych spadkobierców oświadczeń.
W razie złożenia testamentu notariusz dokonuje jego otwarcia i ogłoszenia, chyba że otwarcie i ogłoszenie testamentu już nastąpiło. Z otwarcia i ogłoszenia testamentu sporządza się protokół.
Po sporządzeniu protokołu dziedziczenia notariusz sporządza akt poświadczenia dziedziczenia, jeżeli nie ma wątpliwości co do osoby spadkobiercy i wysokości udziałów w spadku. Notariusz odmawia sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia, jeżeli:
1) w stosunku do spadku został już uprzednio sporządzony akt poświadczenia dziedziczenia lub wydane postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku;
2) w toku sporządzania protokołu dziedziczenia ujawnią się okoliczności wskazujące, że przy jego sporządzeniu nie były obecne wszystkie osoby, które mogą wchodzić w rachubę jako spadkobiercy ustawowi lub testamentowi albo istnieją lub istniały testamenty, które nie zostały otwarte i ogłoszone;
3) wskutek braku małżonka spadkodawcy i krewnych powołanych do dziedziczenia z ustawy spadek przypada, jako spadkobiercy ustawowemu, gminie albo Skarbowi Państwa;
4) spadkodawca w chwili śmierci był cudzoziemcem lub, nie posiadając żadnego obywatelstwa, nie zamieszkiwał w Rzeczypospolitej Polskiej albo w skład spadku wchodzą prawa rzeczowe lub posiadanie nieruchomości położonej za granicą.
Notariusz może sporządzić akt poświadczenia dziedziczenia jeżeli:
1) otwarcie spadku (śmierć spadkodawcy) nastąpiło po dniu 30 czerwca 1984 roku,
2) w czynności notarialnej będą brali udział wszyscy spadkobiercy, zarówno ustawowi jak i testamentowi, przy czym notariusz może sporządzić akt poświadczenia dziedziczenia także wtedy, gdy jeden ze spadkobierców powołanych do dziedziczenia nie żyje,
3) testament spadkodawcy nie jest testamentem szczególnym.
Notariusz niezwłocznie po sporządzeniu aktu poświadczenia dziedziczenia dokonuje jego wpisu do rejestru aktów poświadczenia dziedziczenia.
Dokumenty niezbędne do sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia:
1) akt zgonu spadkodawcy (oryginał wydany przez USC),
2) numer PESEL spadkodawcy oraz ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy (unieważniony dowód osobisty, zaświadczenie Urzędu Miejskiego/Gminy),
3) odpisy skrócone aktów urodzenia spadkobierców lub odpisy skrócone aktów małżeństwa spadkobierców którzy zawarli związek małżeński i zmienili nazwisko,
4) odpis skrócony aktu małżeństwa małżonka spadkodawcy (zamiast odpisu skróconego aktu urodzenia),
5) testament spadkodawcy jeżeli został sporządzony (wypis aktu notarialnego),
6) od 20 lutego 2011 roku notariusze sporządzający akty poświadczenia dziedziczenia zawiadamiają sąd właściwy do prowadzenia księgi wieczystej o każdej zmianie właściciela nieruchomości, dla której założona jest księga wieczysta. W związku z powyższym Spadkobiercy mają obowiązek wskazania wszystkich danych umożliwiających identyfikację nieruchomości, których właścicielem/współwłaścicielem (użytkownikiem wieczystym) był Spadkodawca, tj. w szczególności poprzez wskazanie numeru księgi wieczystej prowadzonej dla nieruchomości i Sądu, który tą księgę prowadzi.
W celu poznania całości kosztów związanych z konkretnym przypadkiem niezbędny jest uprzedni kontakt z Kancelarią.
Notarialny rejestr testamentów
Osoby pragnące zabezpieczyć sporządzone przez siebie testamenty mogą to uczynić za pomocą Notarialnego Rejestru Testamentów. Działający od 5 października 2011 roku rejestr pozwala potwierdzić istnienie i łatwiej dotrzeć do poszukiwanego dokumentu. Wpis do rejestru jest dobrowolny i bezpłatny. Na wniosek testatora dokonuje go notariusz. Rejestr nie zawiera jednak informacji o treści dokumentu, a jedynie potwierdza, że został on sporządzony. Wskazuje także kancelarię, w której został złożony. Informacja o zarejestrowaniu testamentu ujawniana jest dopiero po śmierci testatora. Dzięki temu po okazaniu aktu zgonu spadkobiercy, jak również wierzyciele oraz sądy spadku, mogą sprawdzić istnienie dokumentu. Od rejestracji nie jest uzależniona ważność sporządzonego testamentu - zarówno testament zarejestrowany, jak i nie zarejestrowany są tak samo ważne. Notarialny Rejestr Testamentów (NORT) stanowi potwierdzenie, iż dana osoba sporządziła lub zdeponowała testament w konkretnej kancelarii notarialnej. Rejestracji podlegają zarówno testamenty notarialne, jak i własnoręczne. W przypadku tego ostatniego, przed rejestracją należy pozostawić jego oryginał w notarialnym depozycie.